اصول پایه نورپردازی در عکاسی پرتره
مقدمه
نور، قلب تپنده عکاسی است. اگر دوربین چشم عکاس باشد، نور بدون شک روح تصویر است. هیچ ژانری از عکاسی به اندازه عکاسی پرتره به درک دقیق و کنترل خلاقانه نور وابسته نیست. نورپردازی مناسب شخصیت سوژه را آشکار، احساسات را برجسته و حتی داستانی بی‌کلام را روایت می‌کند. از سوی دیگر، نورپردازی ضعیف یا نادرست ممکن است پرتره‌ای تخت، بی‌روح یا حتی گمراه‌کننده بسازد.
در این وبلاگ، به اصول پایه‌ای نورپردازی در عکاسی پرتره خواهیم پرداخت. از نوع نور و زاویه تابش گرفته تا تنظیمات نور طبیعی و مصنوعی، تکنیک‌های بسیار مهم را بررسی می‌کنیم که به شما کمک می‌کنند تا پرتره‌هایی حرفه‌ای و تاثیرگذار خلق کنید؛ چه با نور آفتاب، چه با فلاش استودیویی.
۱. درک ماهیت نور
پیش از هر تکنیک و ابزاری، باید نور را درک کرد. نور چهار ویژگی اصلی دارد که کیفیت نهایی پرتره را شکل می‌دهد:
الف) شدت نور (Light Intensity)
شدت نور همان مقدار نوری است که به سوژه می‌تابد. نور قوی سایه‌هایی تیز و عمیق ایجاد می‌کند؛ در حالی که نور ملایم‌تر سایه‌ها را نرم و لطیف نشان می‌دهد. کنترل شدت نور با استفاده از دیفیوزرها، رفلکتورها یا تنظیم فاصله منبع نور با سوژه انجام می‌شود.
ب) جهت نور (Light Direction)
جهت تابش نور تأثیر مستقیم بر حالت و حس پرتره دارد. برای مثال:
- نور از بالا: جلوه‌ای دراماتیک و گاهی تهدیدآمیز
- نور از بغل: ایجاد عمق، بافت و تضاد
- نور از روبه‌رو: چهره‌ای مسطح اما نرم و بی‌سایه
- نور از پشت (Backlight): حس رازآلود یا حالت سیلوئت
ج) کیفیت نور (Soft vs Hard Light)
کیفیت نور، تأثیر مستقیمی بر حال‌وهوای پرتره دارد. نور سخت مانند نور خورشید در ظهر یا فلاش مستقیم، سایه‌هایی تند و پرکنتراست ایجاد می‌کند که چهره را برجسته و گاهی خشن نشان می‌دهد. در مقابل، نور نرم مثل نور روز ابری یا نوری که از سافت‌باکس می‌تابد، سایه‌هایی ملایم و لبه‌دار ایجاد می‌کند و حالتی لطیف و طبیعی به چهره می‌دهد. برای پرتره‌های زیبا، احساسی یا کلاسیک، نور نرم بسیار مناسب‌تر است. اندازه منبع نور و فاصله آن از سوژه، نقش کلیدی در نرمی یا سختی نور ایفا می‌کند.
همچنین، جنس پوست و سن سوژه نیز بر انتخاب نوع نور مؤثر است؛ افراد مسن با چین‌وچروک‌های بیشتر، معمولاً با نور نرم بهتر به تصویر کشیده می‌شوند. به‌علاوه، می‌توان با ترکیب نور سخت و نرم در یک قاب، به تعادل بصری و روایت‌گری قوی‌تری دست یافت.
د) رنگ نور (Color Temperature)
نور گرم (طلایی) حس گرمی و صمیمیت می‌دهد، در حالی که نور سرد (آبی) حس فاصله، مدرن بودن یا حتی اندوه را القا می‌کند. شناخت دمای رنگ‌ها (برحسب کلوین) در تنظیم وایت بالانس بسیار مهم است.
۲. نور طبیعی در پرتره
استفاده از نور طبیعی یکی از روش‌های محبوب و در دسترس در عکاسی پرتره است.
مزایا:
- رایگان، در دسترس و همیشه متفاوت
- قابلیت ایجاد حس طبیعی و غیرساختگی
- مناسب برای پرتره‌های فضای باز، خانوادگی یا مستند
تکنیک‌ها:
– عکاسی در «ساعت طلایی»
در حدود یک ساعت بعد از طلوع یا قبل از غروب خورشید، نور طلایی، نرم و کم‌زاویه می‌تابد. این شرایط نوری برای پرتره بسیار ایده‌آل است.
– استفاده از سایه یا فضاهای سرپوشیده
در ظهر یا زمانی که نور مستقیم شدید است، می‌توان با قرار دادن سوژه در سایه‌ای نرم، کنترل بهتری بر نور داشت.
– پنجره به عنوان سافت‌باکس طبیعی
در عکاسی داخلی، پنجره منبع نوری عالی به شمار می‌رود. بسته به جهت نور ورودی، می‌توان حالت‌های مختلف نورپردازی را تجربه کرد. اضافه‌کردن پرده نازک باعث نرم‌تر شدن نور می‌شود.
۳. نورپردازی مصنوعی در پرتره
در محیط استودیو یا شرایط کنترل‌شده، نور مصنوعی نقش اصلی را ایفا می‌کند.
منابع نوری رایج:
- فلاش‌های استودیویی
- فلاش اکسترنال روی دوربین (Speedlight)
- چراغ‌های LED پیوسته
- نورهای حلقه‌ای (Ring Light) برای پرتره‌های زیبایی و آرایشی
ابزارهای کمکی:
- سافت‌باکس (Softbox): برای پخش نور و کاهش سایه‌ها
- چتر نور (Umbrella): بازتاب‌دهنده یا دیفیوزر
- رفلکتور: برای بازتاب نور به نواحی تاریک صورت (نقره‌ای = خنک، طلایی = گرم)
- گریدد یا اسنوت: برای کنترل دقیق‌تر جهت تابش نور
۴. الگوهای کلاسیک نورپردازی پرتره
در پرتره کلاسیک، برخی از الگوهای نورپردازی سال‌هاست که به‌عنوان مرجع استفاده می‌شوند:
الف) نورپردازی رمبراند (Rembrandt Lighting)
ویژگی: مثلث کوچک نور روی گونه‌ی سمت سایه
اثر: دراماتیک و هنری
روش اجرا: منبع نور در زاویه حدود ۴۵ درجه از سوژه و کمی بالاتر قرار می‌گیرد.
ب) نور پروانه‌ای (Butterfly Lighting)
ویژگی: سایه پروانه‌ای زیر بینی
اثر: چهره‌ای زنانه، زیبا و متقارن
روش اجرا: نور از روبرو و بالای دوربین تابانده می‌شود. معمولاً با رفلکتور از پایین کامل می‌شود.
ج) نور اسپلیت (Split Lighting)
ویژگی: یک سمت صورت روشن و سمت دیگر در سایه کامل
اثر: حس رازآلود یا خشن
روش اجرا: منبع نور از یک سمت ۹۰ درجه نسبت به سوژه قرار می‌گیرد.
د) نور لوپ (Loop Lighting)
ویژگی: سایه کوچکی زیر بینی و گونه
اثر: تعادل خوب بین درام و نرمی
روش اجرا: منبع نور کمی از زاویه و بالا، نزدیک به محور دوربین قرار می‌گیرد.
۵. نورپردازی تک‌منبعی vs چندمنبعی
نورپردازی تک‌منبعی:
در عکاسی پرتره مینیمال، اغلب از یک منبع نور استفاده می‌شود تا بر فرم و سایه‌ها تاکید شود. اضافه‌کردن یک رفلکتور برای پر کردن سایه‌ها معمول است.
نورپردازی چندمنبعی:
در پروژه‌های حرفه‌ای‌تر، ممکن است از ۲ تا ۴ منبع نور استفاده شود:
- نور اصلی (Key Light)
- نور پرکننده (Fill Light)
- نور پس‌زمینه (Background Light)
- نور مو یا جداکننده (Hair/Back Light)
ترکیب این منابع نوری کمک می‌کند تا سوژه از پس‌زمینه جدا شده، عمق تصویر افزایش یابد و کنترل کامل‌تری بر نور و سایه‌ها داشته باشیم.
۶. اشتباهات رایج در نورپردازی پرتره
- نور مستقیم و تخت از روبرو: باعث از بین رفتن بافت صورت و ایجاد چهره‌ای بی‌عمق می‌شود.
- عدم توجه به سایه‌های چشمی: نور از بالا بدون بازتاب باعث ایجاد سایه‌ای ناخوشایند در زیر چشم می‌شود.
- کاستی در تطابق دمای رنگ نورها: ترکیب نورهای گرم و سرد بدون تنظیم وایت‌بالانس، باعث نتایج غیرحرفه‌ای می‌شود.
- بازتاب شدید روی پوست چرب: استفاده از پودر مات‌کننده یا نور نرم‌تر راه‌حل مناسبی است.
سخن پایانی
نورپردازی در عکاسی پرتره، تلفیقی از دانش، تجربه و خلاقیت است. هیچ دو چهره‌ای مانند هم نیستند؛ پس نور نیز باید متناسب با آن‌ها تنظیم شود. شناخت اصول پایه، مثل نوع نور، جهت آن و تکنیک‌های کلاسیک، تنها نقطه شروع است. آنچه یک عکاس پرتره حرفه‌ای را متمایز می‌سازد، توانایی درک شخصیت سوژه، هدف تصویر و انتخاب بهترین نور برای روایت آن است.
اگرچه تجهیزات گران‌قیمت امکانات بیشتری فراهم می‌کنند، اما در نهایت این نگاه شماست که تصویر را شکل می‌دهد. با تمرین، تحلیل آثار کلاسیک و آزمون و خطا، می‌توانید سبک نورپردازی منحصربه‌فرد خود را بسازید و با نور، داستان بگویید.
در پایان از تمام علاقه‌مندان به این موضوع دعوت می‌کنیم که جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد این موضوع در دوره آموزشی بهاره صالح نیا شرکت کنند.
بهاره صالح نیا
یکی از موفق ترین و محبوب ترین چهره های اینستاگرام و صاحب بزرگترین صفحه آموزش عکاسی با بیش از سه میلیون فالوور در اینستاگرام.
خانه 
حساب کاربری 
دورههای آموزشی 
پریست ها